جامعه شناسی علمی است که به مطالعه«رفتار و کردار آدمی در گروه از یک طرف و چگونگی مناسبات افراد بشر از طرف دیگر» می پردازد(کینگ،جامعه شناسی،ص15) که مهمترین فایده آن،به دست آوردن آگاهی درباره فرهنگ ها و جوامع و شناخت اصول و قوانین حاکم بر رفتار انسان هاست.این ویژگی به محقق جامعه شناس کمک می کند تا از یک سو؛ جامعه و تمام اجزا و فرایندها و جریان های درون آن را با روش های دقیق و قابل اطمینان بشناسد. و از سوی دیگر عواقب فرایند اجتماعی را نیز تحت شرایط موجود و یا با در نظر گرفتن برخی تغییرات،تا حدودی پیش گویی کند.(رفیع پور،آناتومی جامعه،15) همچنین جامعه شناسی می تواند به شیوه های گوناگون به انتقاد اجتماعی و اصلاحات اجتماعی عملی کمک کند.
در آموزه های اسلام وارد شده است که در واپسین سالهای هستی،حکومتی جهانی مبتنی بر تعالیم اصیل قرآنی و اسلامی،بنا نهاده خواهد شد که با شعار آن عدالت گستری و برچیده نمودن همه نمادهای ظلم وستم از روی زمین است.این آموزه را ما امروز با عنوان گفتمان مهدویت می شناسیم.گفتمانی که داعیه دار اندشه ای راهبردی بر گسترش عدالت و معنویت در گستره هستی است.این گفتمان،دارای ابعاد گوناگونی است؛فردی و اجتماعی،مادی و معنوی،دنیوی و اخروی،سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی.از این رو بررسی دقیق و علمی و کنکاش در ماهیت این گفتمان،نگرش تخصصی و علمی را طلب می کند.بدین معنا که لازم است اندیشمندان رشته های گوناگون علمی،با پردازش عالمانه و متخصصانه به ابعاد گوناگون این آموزه،در راستای اجرایی کردن و عملیاتی نمودن آن قدم بردارند.

پژوهشکده مهدویت
گروه: جامعه شناسی
بایسته¬های پژوهشی
1388
* مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است که بدون حضور در جمع،استعدادها و ظرفیت های خدادادیش شکوفا نمی شود.معنای زیست اجتماعی این است که زندگی بشر ماهیت اجتماعی دارد. یعنی«از طرفی نیازها،بهره ها و برخورداری ها و فعالیت های اجتماعی دارد و جز با تقسیم کارها و و رفع نیازها در داخل یک سلسله سنن و نظامات میسر نیست؛از طرف دیگر نوعی اندیشه ها،ایده ها،خلق و خویها بر عموم حکومت می کند که به آنها وحدت و یگانگی می بخشد و به تعبیر دیگر جامعه عبارت است از :مجموعه ای از انسانها که در جبر یک سلسله نیازها و تحت نفوذ یک سلسله عقیده ها و ایده ها و آرمان ها در یکدیگر ادغام شده و در یک زندگی مشترک غوطه ورند.نیازهای مشترک اجتماعی و روابط ویژه زندگی انسانی،انسان ها را آن چنان به یکدیگر پیوند می زند که گویا همه سرنوشت یگانه ای پیدا می کنند یا به سر منزل مقصود می رسند و یا همه با هم از رفتن باز می مانند و دچار خطر می گردند»(مطهری،جامعه و تاریخ،ص18-19)
جامعه شناسی علمی است که به مطالعه«رفتار و کردار آدمی در گروه از یک طرف و چگونگی مناسبات افراد بشر از طرف دیگر» می پردازد(کینگ،جامعه شناسی،ص15) که مهمترین فایده آن،به دست آوردن آگاهی درباره فرهنگ ها و جوامع و شناخت اصول و قوانین حاکم بر رفتار انسان هاست.این ویژگی به محقق جامعه شناس کمک می کند تا از یک سو؛ جامعه و تمام اجزا و فرایندها و جریان های درون آن را با روش های دقیق و قابل اطمینان بشناسد. و از سوی دیگر عواقب فرایند اجتماعی را نیز تحت شرایط موجود و یا با در نظر گرفتن برخی تغییرات،تا حدودی پیش گویی کند.(رفیع پور،آناتومی جامعه،15) همچنین جامعه شناسی می تواند به شیوه های گوناگون به انتقاد اجتماعی و اصلاحات اجتماعی عملی کمک کند.
در آموزه های اسلام وارد شده است که در واپسین سالهای هستی،حکومتی جهانی مبتنی بر تعالیم اصیل قرآنی و اسلامی،بنا نهاده خواهد شد که با شعار آن عدالت گستری و برچیده نمودن همه نمادهای ظلم وستم از روی زمین است.این آموزه را ما امروز با عنوان گفتمان مهدویت می شناسیم.گفتمانی که داعیه دار اندشه ای راهبردی بر گسترش عدالت و معنویت در گستره هستی است.این گفتمان،دارای ابعاد گوناگونی است؛فردی و اجتماعی،مادی و معنوی،دنیوی و اخروی،سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی.از این رو بررسی دقیق و علمی و کنکاش در ماهیت این گفتمان،نگرش تخصصی و علمی را طلب می کند.بدین معنا که لازم است اندیشمندان رشته های گوناگون علمی،با پردازش عالمانه و متخصصانه به ابعاد گوناگون این آموزه،در راستای اجرایی کردن و عملیاتی نمودن آن قدم بردارند.با توجه به این مهم بود که گروه علمی از جمله جامعه شناسی و مهدویت در موسسه آینده روشن، شکل گرفت.
جامعه شناسی و مهدویت – آن چنان که از نامش پیداست – به دنبال پرداختن به ابعاد جامعه شناختی گفتمان مهدویت است.بررسی و شناخت مباحث اجتماعی که بتواند از یک سو؛عوامل و زمینه های تحقق حکومت و جامعه مهدوی و آسیب های اجتماعی مربوط به گرایش به مهدویت را رصد کند،و از سوی دیگر به بررسی،توصیف و تبیین دگرگونی ها و مناسبات اجتماعی،سیاسی و اقتصادی جامعه پس از ظهور و دوره استقرار حکومت حضرت مهدی(عج)بپردازد.با این نوع نگرش،می توان جامعه مهدوی را به عنوان تیپ ایده آل توصیف کرده و با الگو قرار دادن آن،نقش زمینه سازی آن حکومت جهانی را بخوبی ایفا کرد.در ذیل به اهداف و برنامه های گروه،می پردازیم
* اهداف:
1)شناخت و بررسی بایسته های مهدویت در جامعه شناسی.(موضوعات و محورهای اجتماعی گفتمان مهدویت)
2)شناخت آسیب های جامعه منتظر.
3)شناخت و معرفی جامعه مهدوی و تبیین شاخصه های جامعه شناختی آن.
4)تدوین فرهنگنامه جامعه شناختی مهدویت.
5)تدوین جزوات و کتاب های درسی و غیر درسی،در همین موضوع.
6)بررسی مبانی جامعه شناختی آموزه مهدویت.
7)تربیت نیروهای توانمند در مباحث اجتماعی مهدویت.
8)فراهم نمودن زمینه تحقیق برای محققان در زمینه جامعه شناسی مهدویت.
9)پاسخ گویی به شبهات نسل جوان در زمینه مباحث اجتماعی گفتمان مهدویت.
10)طرح مباحث جدید و نوآوری پیرامون این گفتمان.
* برنامه:
1)مصاحبه و نشست های علمی با اساتید جامعه شناسی.
2)هماهنگی و ارتباط با مراکز تخصصی و علمی مربوطه.
3)نگرش سنجی و انجام تحقیقات پیمایشی.
4)اولویت بندی موضوعات پژوهش و تعیین جدول زمانی.
5)نشست های علمی اعضای گروه بصورت هفتگی.
6)تدوین جزوه روایات اجتماعی گفتمان مهدویت.
7) ارائه و نقد و بررسی مقالات اجتماعی که به گروه ارائه می شود.

* بایسته ها و موضوعات پژوهشی

الف) موضوعات اجتماعی مربوط به دوران پیش از ظهور(غیبت)
1) جامعه پذیری:
1.جامعه پذیری فرهنگ مهدوی(راهکارها و موانع)
2.نقش عوامل جامعه پذیری در جامعه پذیری فرهنگ مهدوی(خانواده،رسانه،گروه همسالان،مراکز آموزشی،مراکز مذهبی)
3.کارکردهای جامعه پذیری مهدوی.(حفظ و نگهداری فرهنگ مهدوی،آشنایی با فلسفه تاریخ و ..)
4)نقش مبلغان دینی در فرایند جامعه پذیری مهدوی.
5) راه های تقویت باور به مهدویت.
6)ارائه الگوهای جامعه پذیر کردن.
2) کارکردهای اجتماعی اعتقاد به مهدویت(فرهنگ انتظار)
1) در توسعه و پیشرفت جامعه.
2) در روابط و محیط اجتماعی.
3) در امنیت و نظم اجتماعی.
4)در همبستگی و انسجام اجتماعی.
5) در طهارت اجتماعی.
3) فرهنگ مهدویت و انتظار
1) چیستی فرهنگ مهدویت(فرهنگ انتظار)
2) شاخصه های فرهنگ مهدویت.(فرهنگ انتظار)
3) نقش کارگزاران فرهنگی در توسعه فرهنگ مهدویت و انتظار.
4)نقش فرهنگ انتظار در تقابل با تهاجم فرهنگی غرب.
5)نقش فرهنگ انتظار در جلوگیری از انحرافات اجتماعی
6)نقش فرهنگ انتظار در ایجاد نشاط اجتماعی.
7)ارزش های جامعه مهدوی.
8) شاخصه های جامعه مهدوی.
9) ویژگی های جامعه منتظر.
10) فرهنگ مهدویت و توسعه(سیاسی،اقتصادی،فرهنگی)
11) نقش امامان معصوم(ع) در گسترش فرهنگ مهدوی.
12) مدیریت فرهنگی در جامعه زمینه ساز.
13) نقش نهادها و سازمان های اجتماعی در توسعه فرهنگ مهدوی و انتظار.
14) نقش رسانه های ارتباط جمعی در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
4) دگرگونی های اجتماعی( در گذر از غیبت به ظهور)
1) دگرگونی در روابط اجتماعی.
2) دگرگونی در نهادهای اقتصادی.
3) دگرگونی در نهادهای آموزشی.
4) دگرگونی در نهادهای فرهنگی.
5) دگرگونی در دین و دین گرایی.
6) نقش نخبگان سیاسی – اجتماعی در دگرگونی های فرهنگی.
7) دگرگونی در نگرش انسان ها به روابط انسانی.
8) نقش نخبگان دینی در فرایند دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی.
9) دگرگونی در ارزش ها و هنجارهای اجتماعی.
10) نقش کارگزاران فرهنگی در مدیریت دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی.
11) عوامل دگرگونی(نخبگان،ایدئولوژی،تکنولوژی،...)
12)پی آمد دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی.
5) قشربندی اجتماعی:
1) گونه شناسی بردگی مدرن در عصر غیبت.
2)شاخصه ها و گونه های منزلت اجتماعی در عصر غیبت.
3)جایگاه زنان در عصر غیبت.(سیاسی،اجتماعی،فرهنگی،)
6) جـهـانی شـدن
1)جهانی شدن،جهانی سازی و حکومت جهانی امام زمان.
2) جهانی شدن و فرهنگ انتظار.
3) بسترهای لازم جهت تحقق جامعه جهانی موعود.
4) وظایف دولت و جامعه زمینه ساز در راستای تحقق جامعه جهانی موعود.
7) نهادهای اجتماعی در عصر غیبت
الف)نهاد آموزش و پرورش
1)آموزش و پرورش مهدوی(ویژگی های آموزش و پرورش مطلوب)
2) نقش آموزش وپرورش در زمینه سازی ظهور.
3) نقش آموزش و پرورش در ساختن جامعه مهدوی.
4) نقش عوامل انسانی آموزش و پرورش(آموزگاران،دبیران،برنامه ریزان..) در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
5)متون درسی و فرهنگ مهدوی و انتظار
6)نقش فضاسازی در مدارس در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
7) آسیب شناسی نهاد آموزش و پرورش در عصر غیبت.
ب) نهاد حکومت و سیاست:
1) نقش دولت در زمینه سازی ظهور.
2) نقش دولت در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
3) مشروعیت حکومت ها در عصر غیبت.
4) ویژگی های دوت زمینه ساز.
ج) نهاد خانواده:
1) خانواده مهدوی( شاخصه های خانواده مطلوب)
2) نقش خانواده در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
3) شیوه های نهادینه کردن فرهنگ مهدوی و انتظار در خانواده.
4) آسیب شناسی خانواده در عصر غیبت
د) نــهــاد اقــتــصــاد
1) نقش گروه های شغلی در ترویج فرهنگ مهدوی و انتظار.
2) بازار مطلوب مهدوی.
3) آسیب شناسی اقتصاد در عصر غیبت
4) نقش مال حرام در تاخیر ظهور.
د) دیــن
1) جلوه های بروز انحراف و بدعت در دین
2)آسیب شناسی رفتار متدینان در عصر غیبت
3)نقش خرافه ها در تضعیف فرهنگ مهدوی و انتظار.
4) زمینه های ظهور خرافه ها در جامعه منتظر.
8) انقلاب و جنبش های اجتماعی
1) نقش دکترین مهدویت در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران.
2) جنبش ها و نهضت های پیش از ظهور.
3) نقش انقلاب اسلامی ایران در گسترش فرهنگ مهدوی و انتظار.
4)تاثیر آموزه مهدویت در نهضت های تنباکو مشروطیت.
5)حرکت ها و جنبش های زمینه ساز .
6) انقلاب ها در طلیعه ظهور.
7) آشوب ها ی قبل از ظهور.
9) گروه های اجتماعی در عصر غیبت
1) ویژ گی های گروه جوانان مهدی یاور.
2) شکل گیری گروه های مهدی یاور.
3) نقش گرو های مرجع در گسترش فرهنگ مهدوی و انتظار
4) نقش گرو های نخستین( خانواده و...) در نشر فرهنگ مهدوی و انتظار.
5) نقش انتظار فرج در انسجام گروه های سیاسی – اجتماعی
6) نقش هیأت های مذهبی در نهادینه کردن فرهنگ مهدویت و انتظار در جامعه.
7) شاخص های هیأت های مذهبی مهدی باور.
8) آسیب شناسی هیأت های مذهبی مهدی باور.
10) کجروی ها و انحرافات اجتماعی در عصر غیبت :
1) بستر ها و زمینه های اجتماعی انحرافات در عصر غیبت .
2)گونه شناسی انحرافات اجتماعی در عصر غیبت.
3) نقش انحرافات اجتماعی درتضعیف مهدی باوری.
4) نقش دکترین «انتظار فرج»در کاهش انحرافات اجتماعی.
11) جنگ و نیروی های نظامی
1) جنگ در آستانه ظهور.
2) ویژ گی های نظامیان مهدی باور
3) نقش انتظار فرج در تقویت روحیه نظامیان مهدی باور
4) راه های نشر فرهنگ مهدوی در میان نظامیان مهدی باور
5) نقش فرهنگ مهدوی در پدافند غیر عامل.
12) قومیت ونژاد در عصر غیبت
1) نقش ایرانیان در زمینه سازی ظهور .
2) گونه شناسی قومیت های مهدی باور.
3) نقش فرهنگ مهدویت در انسجام بین اقوام
13) روابط اجتماعی در عصر غیبت.
1) دگرگونی در روابط اجتماعی در عصر غیبت
2) روابط اجتماعی مطلوب ازمنظر فرهنگ مهدوی.
3) نقش دکترین «انتظار فرج»در روابط اجتماعی.
4) نقش روابط اجتماعی در نشر فرهنگ مهدوی و انتظار.
5) آسیب شناسی در روابط اجتماعی در عصر غیبت
ب) موضوعات اجتماعی مربوط به دوران ظهور
14) تغییرات اجتماعی در دوران ظهور:
1) دگرگونی در روابط اجتماعی در عصرظهور
2) دگرگونی نهادهای اجتماعی در عصرظهور.
3) ویژ گی های نظام اجتماعی در عصرظهور(کنش ها،روابط مردم و حاکمان)
15) قشربندي اجتماعي در دوران ظهور:
1. فقر و نابرابري در عصر ظهور
2. جايگاه زنان در عصر ظهور
3. شاخص ها و گونه هاي منزلت اجتماعي در عصر ظهور
4. طبقه اجتماعي در عصر ظهور
5. تحرك اجتماعي در عصر ظهور.
16) زنــان
1. نقش زنان در حكومت امام زمان
2. منزلت زنان در عصر پس از ظهور
3. حقوق زنان در عصر پس از ظهور.
17) نـهـادهـای اجـتـمـاعـی
1) تعداد نهادها در عصر ظهور
2) انواع نهادها در عصر ظهور.
3) تعامل نهادها در عصر ظهور.
4) كاركرد نهادهاي اجتماعي در عصر ظهور.
5) نهاد خانواده در عصر ظهور.
6) نهاد سياست در عصر ظهور.
7) نهاد اقتصاد در عصر ظهور.
8) نهاد آموزش و پرورش در عصر ظهور.
9) نهاد يا فرا نهاد بودن دين در عصر ظهور
18. عدالت اجتماعي در جامعه مهدوي:
1) سازو كار عدالت اجتماعي پس از ظهور
2) گونه شناسي عدالت اجتماعي.
3) موانع تحقق عدالت اجتماعي
4) عدالت گستري در جامعه جهاني موعود
5) نظام توزيع ثروت در حكومت موعود
6) شيوه قضايي در حكومت موعود
19) حكومت ،سياست و دولت
1. ساختار حكومت پس از ظهور
2. شاخص هاي حكومت امام زمان
3. برخورد حكومت مهدوي با معارضان و مخالفان
4. ميثاق نامه امام زمان با نظاميان.
5. جايگاه بيعت در نظام سياسي امام مهدي
6. مشاركت سياسي در حكومت مهدوي
7. دموكراسي در حكومت مهدوي.
20)جمعيت شهر نشيني و مهاجرت
1. تحرك اجتماعي در حكومت مهدوي
2. بهداشت( رواني و زيستي) در حكومت مهدوي
3. رشد يا كاهش جمعيت در حكومت مهدوي
4. اهميت بهداشت در حكومت مهدوي
5. امنيت اجتماعي در حكومت مهدوي
6. روابط اجتماعي در حكومت مهدوي.
21) گروه هاي اجتماعي:
1. جايگاه احزاب در حكومت مهدوي
2. نقش گروه ها در تشكيل حكومت مهدوي
3. تعامل حضرت با گروه هاي اجتماعي
4. گروه مرجع در حكومت مهدوي.

22) جـامـعـه پـذيـري:
1) شيوه هاي جامعه پذيري در عصر مهدوي
2) ابزار هاي جامعه پذيري در عصر مهدوي
3) نقش عوامل جامعه پذيري در عصر مهدوي (رسانه‌ها،خانواده،مراکز آموزشی،گروه همالان..)
23) آسيب‌شناسي قبل از ظهور:
1) اسيب شناسي فرهنگ انتظار
2)خرافه گرايي (بسترها، زمينه ها، پي آمدها)
3) ملاقات گرايي
4) آسيب شناسي مراسم ها
5) مدعيان دروغين.